پایان آقایی مقاله در دوره دکتری

پایان آقایی مقاله در دوره دکتری / مقالات دکتری جای خود را به پتنت‌ها می‌دهند/ قانونی که دست و پای دانشجویان دکتری را برای دفاع از رساله‌‌هایشان می‌بندد

پرتال دانشگاهی به نقل از معاون پژوهشی وزیر علوم درباره الزام دانشجویان به ارائه مقاله از رساله دکتری به «فرهیختگان» می گوید: در حال هماهنگی هستیم تا دانشجویان این مقطع به جای ارائه مقاله، از رساله خود ایده ارائه دهند

هرچه مقطع تحصیلی دانشجو بالاتر برود، مشکلاتش نیز بزرگ‌تر می‌شود؛ موضوعی که شاید بیشترین دلیلش نیز بحث ارائه پایان‌نامه باشد، چراکه پایان‌نامه‌نویسی یعنی عبور از هفت خوان؛ هفت خوانی که اینقدر نفس دانشجو را می‌گیرد که وقتی جلسه دفاع از آن پایان می‌یابد، گویی تمام دنیا را به نام دانشجو زده‌اند. شاید اکثر دانشجویان مقطع کارشناسی‌ارشد این‌گونه تصور کنند که نگارش پایان‌نامه‌شان از همکلاسی‌ها و هم‌مقطعی‌های خود سخت‌تر است، اما وقتی وارد مقطع دکتری می‌شوند، متوجه خواهند شد که باورشان اشتباه بوده و دفاع از رساله در مقطع دکتری به راحتی کارشناسی‌ارشد نیست. قطعا در وهله اول بالا بردن مقطع تحصیلی و بالطبع بیشتر شدن انتظار از دانشجویان دکتری باعث می‌شود که نوشتن رساله برای دانشجویان این مقطع با سختی‌های بیشتری همراه شود؛ اما این تنها بخش اول ماجرا است، چون زمانی که دانشجو کار نگارش رساله‌اش را تمام کند و اصل پایان‌نامه‌اش نیز مورد تایید استاد راهنما قرار بگیرد، تازه مشکلات دفاع از دسترنجش شروع می‌شود؛ مشکلاتی که تنها راه نجات از آن ارائه مقاله از دل پایان‌نامه است.

   قانونی که دست و پای دانشجویان دکتری را برای دفاع از رساله‌‌هایشان می‌بندد

 

درست است که الزام دانشجوی دکتری به ارائه مقاله از رساله خود از سوی دانشگاه، موضوعی قانونی به شمار می‌رود و براساس بند ب ماده ۲ آیین‌نامه دوره دکتری ارائه مقاله چاپ‌شده (یا چاپ الکترونیکی) قبل از دفاع رساله الزامی است، مگر اینکه در موارد خاص، شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه با اخذ تعهدنامه از دانشجو با تایید استاد راهنما مجوز دفاع از رساله را صادر کند، اما اگر نگاهی به شرایطی که برای ارائه مقاله وجود دارد، بیندازیم متوجه خواهیم شد که شاید این مساله بیشتر به نفع اساتید باشد تا دانشجو. به عبارت دیگر، دانشجو برای کسب نمره بیشتر در مقاله ارائه‌شده خود باید دست به اقداماتی بزند که شاید چندان خوشایند نباشد، چراکه هر اندازه اسامی نویسندگان درج‌شده در مقاله کمتر باشد، امتیاز آن افزایش پیدا می‌کند و به همین دلیل بسیاری از دانشجویان مجبور هستند بسیاری از همراهان خود را که در نگارش مقاله نقش داشته‌اند، نادیده بگیرند تا اسامی کمتری در بخش نویسندگان درج شود؛ این موضوع در حالی است که اکثر اساتید راهنما دانشجویان خود را موظف می‌کنند تا اسم‌شان را به‌عنوان نویسنده اول درج کنند و با این کار امتیازاتی نصیب اساتید می‌شود؛ موضوعی که در سایر کشورها وجود ندارد و اسامی افرادی که به هر نحوی در نگارش مقاله با دانشجو همکاری می‌کنند، به ترتیب فعالیت‌شان از سمت چپ بخش نویسندگان درج می‌شود و در مقابل اساتیدی که بیشترین نقش را در بخش پژوهش مقاله داشته‌اند، از سمت راست؛ موضوعی که با توجه به سهولت آن به راحتی قابل‌اجرا است و به این ترتیب دیگر استادی نمی‌تواند اسم خود را به‌عنوان اولین اسم در بخش نویسندگان درج کند.

 

   دانشکده‌هایی که ساز جداگانه می‌زنند

 

در کنار همه مشکلاتی که برای دفاع از پایان‌نامه دانشجویان دکتری وجود دارد، برخی دانشکده‌ها نیز قوانین خاص خود را دارند که کار را بیش از پیش سخت می‌کند، به‌گونه‌ای که دانشکده‌های یکی از دانشگاه‌های کشور چهار قانون جالب را برای دانشجویان این مقطع وضع کرده‌اند و جمع Impact Factor مقالات دوره دکتری دانشجو باید از عددی مشخص بالاتر باشد، به پایان‌نامه‌های با عمر پنج سال دیگر نمره «عالی» تعلق نمی‌گیرد و شرط دفاع از آن نیز ارائه سه مقاله Q1 خواهد بود و اگر دانشجویی در ابتدای مقاله خود از چند استاد نام ببرد، از امتیاز او کسر خواهد شد. این قوانین در حالی است که اساتید همین دانشگاه مقالات داخلی را معتبر نمی‌دانند، در حالی که براساس مصوبه شورای عالی عتف شرطی برای داخلی یا خارجی بودن مقاله ذکر نشده است.

 

   مقالات دکتری جای خود را به پتنت‌ها می‌دهند

 

تمام مشکلات ذکرشده دانشجویان این حوزه در حالی ادامه‌دار است که مسعود برومند، معاون پژوهش وزارت علوم دلیل اصلی آن را نبود متقاضی برای پژوهش‌های صورت‌گرفته در این مقطع می‌داند. او در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در این‌باره می‌گوید: «قطعا کفایت پژوهش‌های دانشجویی باید در انجام آن مورد توجه قرار بگیرد و برای بررسی این موضوع نیز چندین راه وجود دارد. یکی از راه‌ها این است که وقتی دانشجویی پروژه پژوهشی را انتخاب می‌کند، آن پروژه متقاضی یا کارفرمای بیرونی داشته باشد که در این صورت اگر کارفرما به کفایت پروژه رضایت دهد، دیگر مشکلی در این زمینه وجود نخواهد داشت.»او ادامه می‌دهد: «در کشور ما میزان پروژه‌های پژوهشی در مقطع دکتری که متقاضی بیرونی داشته باشند، بسیار ناچیز است؛ از این رو نمی‌توانیم برای سنجش کفایت پروژه‌ها از این طریق عمل کنیم و مجبور هستیم راه دومی را انتخاب کنیم. این راه نیز براساس برونداد علمی از رساله‌های دانشجویی صورت می‌گیرد که یکی از روش‌های این مسیر همان ارائه مقالات علمی از رساله‌های دانشجویی است و امروزه تمامی کفایت‌های پژوهشی رساله‌های دکتری ما طبق همین روش انجام می‌شود.»

 

معاون پژوهشی وزیر علوم درباره تداوم سنجش کفایت پروژه‌های دانشجویی براساس ارائه مقاله از سوی دانشجویان تصریح می‌کند: «امروزه به دنبال برنامه‌ریزی و هماهنگی برای اجرای طرحی هستیم که به جای ارائه مقاله، پژوهش‌ها به سمت پتنت بروند، چراکه این کار می‌تواند به ثروت‌آفرینی منجر شود و قطعا اگر قرار به تحقیق این طرح باشد، از تعداد مقالات در مقطع دکتری کاسته خواهد شد و در مقابل شاهد افزایش حجم پتنت‌ها در کشور خواهیم بود؛ موضوعی که امروزه وزارت علوم در حال طی کردن آن است.»

منبع: پرتال دانشگاهی کشور