جزوه آموزش کامل و کاربردي نرم افزار Expert Choice 11

آموزش کار با نرم افزار Expert Choice 11

اين مطلب از وب سايت علمي شارنامه اقتباس شده است. لطفا جهت رعايت حقوق نگارنده، منبع مطلب را سايت شارنامه قيد کنيد.

همان طور که مي دانيد اين نرم افزار براي اجراي تکنيک فرآيند تحليل سلسله مراتبي (Analytical Hierarchy Process) توليد شده است. آموزش اين نرم افزار را طي يک مثال پي خواهيم گرفت. يک فروشنده کالا در نظر دارد مکان جديدي براي فروش محصولات خود ايجاد کند. معيارهاي (Criteria) مهم از نظر اين فروشنده عبارتند از هزينه اجاره محل، ميزان تردد افراد، در معرض ديد بودن و تعداد فروشگاههاي رقيب همجوار. طي مطالعات صورت گرفته ۳ گزينه (Alternative) براي او وجود دارد.

۱. غرفه اي از يک فروشگاه بزرگ : اکثر مشتريان اين بخش افراد جوان و بازنشسته هستند اما هزينه اجاره در اين مکان بالا است. (The mall)

2. محلي در خيابان اصلي مرکز شهر : اگرچه هزينه اجاره پايين است اما پس از غروب و در پايان هفته مشتري براي اين بخش وجودندارد. (Main St)

3. مرکز خريدي در حومه شهر : اگر چه مشتريان زيادي در اين بخش وجو دارد اما رقابت با فروشگاه هاي مشابه در اين بخش شديد است. (SUB.CTR)

سلسله مراتب انتخاب کاربري تجاري

به منظور تعيين بهترين مکان ابتدا ساخت سلسله مراتبي را ايجاد خواهيم کرد و به مقايسه زوجي خواهيم پرداخت و در انتها نتايج را مشاهده خواهيم کرد.

• مرحله اول ) ساخت سلسله مراتبي

هر تصميم گيري در اين نرم افزار با يک مدل در قالب يک سلسله مراتبي يا درخت آغاز مي شود.

ساده ترين حالت، يک سلسله مراتبي با سه سطح است : هدف (Goal)، معيار ها (Criteria) و گزينه ها (Alternatives). البته هر يک از معيارها مي توانند به زير معيارها تقسيم شوند. ساخت مدل با ساخت هدف شروع شده و به سمت سطوح پايين تر توسعه مي يابد.

ساختار يک مدل در نرم افزار Expert Choice

ابتدا مدل جديدي ايجاد خواهيم کرد و نام و توضيحات آن را وارد خواهيم کرد. بدين منظور از منوي File گزينه New را انتخاب کنيد.

به مکان مورد نظر براي ذخيره فايل برويد و سپس نام مدل (Site selection) را وارد کرده و بر روي Open کليک کنيد. پنجره Global Description براي شما ظاهر خواهد شد در اينجا مي توانيد توضيحاتي در مورد هدف وارد کنيد. (Select the best retail site)

نرم افزار در بسياري از موارد فارسي را به صورت علامت سوال نشان مي دهد، پس بهتر است مطالب را به صورت انگليسي وارد کنيد.

حال معيارهاي مورد نظر را وارد مي کنيم. معيار ها عبارت بودند از :

در معرض ديد بودن (Visibility)

تعداد فروشگاههاي رقيب همجوار (Competition)

ميزان تردد افراد (Customer Fit)

هزينه اجاره محل (Cost)

براي وارد کردن معيار ها بايستي از منوي Editگزينه Insert child of current node را انتخاب کنيد. (البته مي توانيد با راست کليک بر روي هدف گزينه Insert child of current node را انتخاب کنيد.)

نام معيار را وارد کنيد و بر روي Enter کليک کنيد.

براي وارد کردن توضيحات براي هر يک از معيار ها مي توانيد آن معيار را انتخاب کنيد و بر روي پنجره Information Document کليک کنيد.

حال بايستي گزينه ها را وارد کنيم.

به چند طريق مي توانيد گزينه ها را وارد کنيد. مي توانيد از منوي Editگزينه Alternative سپس Insert را کليک کنيد.

در پنجره Alternative بر روي Add Alternative کليک کنيد يا راست کليک کرده و Insert را انتخاب کنيد. به جاي اين چند کار مي توانيد به راحتي دکمه هاي Ctrl+I را فشار دهيد تا پنجره اضافه نمودن گزينه نمايش داده شود.

سه گزينه به نام هاي The mall، Main St و SUB.CTR براي ۳ گزينه مورد نظر ايجاد کنيد.

براي وارد کردن توضيحات همان کاري که براي معيار ها انجام داديم، انجام مي دهيم. گزينه مورد نظر را انتخاب مي کنيم و بر روي پنجره Information Document کليک کرده و توضيحات را وارد مي کنيم.

• مرحله دوم ) مقايسه زوجي

پس از ايجاد ساخت سلسله مراتبي، قدم بعدي ارزيابي عناصر با مقايسه زوجي است. مقايسه زوجي، فرايندياست براي مقايسه اهميت، ارجحيت يا درستنمايي دو عنصر نسبت به عنصر سطح بالاتر.

در مدل بالا، به طور مثال مي خواهيم ارجحيت محل SUB.CTR نسبت به The mall را از نظر در ديد بودن، مشخص کنيم. سوالاتي که بدين منظور مطرح مي شوند به صورت زير است :

کداميک از دو محل SUB.CTR و The mall ارجح هستند؟

اين ارجحيت چه مقدار است؟

اين امر در نهايت به مقايسه زوجي گزينه ها نسبت به هر يک از معيار ها و همچنين مقايسه معيارها نسبت به هدف منتهي مي شود.

قبل از اجراي مقايسه زوجي ابتدا بايستي با انواع مقايسه و انواع حالات آن آشنا شويم.

انواع مقايسه ها:

1. اهميت (Importance) هنگام مقايسه دو معيار استفاده مي شود.
2. ارجحيت (Preference) براي مقايسه گزينه ها بکار مي رود.
3. درست نمايي (Likelihood) براي مقايسه احتمال خروجي ها استفاده شده و در مورد گزينه ها و معيارها کاربرد دارد.

حالت هاي مقايسه :

1. کلامي (Verbal) : در اين حالت با استفاده از واژگان انگليسي گره ها را مقايسه مي نماييم.
2. گرافيکي (Graphical): در اين نوع مقايسه ,‌مقايسه براي گره ها بصورت گرافيکي مي باشد.
3. عددي (Numerical): با استفاده از اعداد در قالب يک ماتريس يا پرسشنامه , مقايسه ها را انجام مي دهيم .

• نکته مهم: نوع و حالت مقايسه زوجي که انتخاب مي کنيم تنها نشان دهنده نوع نگرش ما به مسأله است و در محاسبات اثر نخواهد داشت.

پيشنهاد مي شود از نوع مقايسه Preference و حالت Verbal براي مقايسه زوجي استفاده کنيد و مقايسه زوجي را از پايين ترين سطح به بالاترين سطح انجام دهيد.

ابتدا به مقايسه گزينه هاي مختلف در معيار Visibility خواهيم پرداخت. ابتدا معيار Visibility را در حالت انتخاب قرار داده و سپس از منوي Assessment گزينه Pairwise را انتخاب کنيد. (البته مي توانيد بر روي آيکون مقايسه کلامي که در تصوير قبل ديديد کليک کنيد.)

مطابق جدول زير ارجحيت گزينه هاي مختلف را در معيار ديد تعيين مي کنيم.

THE MALL	“moderately to strongly” preferred to	SUB CTR
SUB CTR	” moderately” preferred to	MAIN ST
THE MALL	“strongly to very strongly preferred” preferred to	MAIN ST

روي هر يک از سلول هاي سفيد موجود کليک کنيد. به طور مثال در سلولي بالا سمت چپ کليک مي کنيم. اين سلول به رنگ زرد در خواهد آمد. اين سلول به مقايسه دو گزينه THE MALL و MAIN ST مي پردازد. مطابق جدول بالا گزينه MAIN ST قوياً strongly تا very strongly نسبت به گزينه THE MALL ترجيح دارد.

بقيه سلول ها را مطابق با جدول تکميل کنيد. پس از پايان Record Judgments را کليک کنيد تا تغييرات شما اعمال شود.

مقايسه گزينه هاي مختلف در معيار Competition را با حالت مقايسه گرافيکي انجام خواهيم داد. بدين منظور ابتدا معيار Competition را به حالت انتخاب در آوريد و سپس بر روي آيکون مقايسه گرافيکي کليک کنيد.

مقايسه هاي زوجي را بر اساس موارد زير انجام دهيد.

SUB CTR به THE MALL ، ۳ به ۱

SUB CTR به MAIN ST ،۲ به ۱

THE MALL به MAIN ST ، ۱ به ۲

بدين منظور بر روي سلول مورد نظر کليک کنيد و بر اساس نسبت نوار روبه روي هر يک از گزينه ها را جا به جا کنيد.

به طور مثال در مقايسه بين دو گرينه THE MALL و MAIN ST مقدار MAIN ST دو برابر THE MALL است. اين مورد را براي مقايسه دو زوج ديگر نيز انجام دهيد.

پس از پايان Record Judgments را کليک کنيد تا تغييرات شما اعمال شود.

براي مقايسه گزينه هاي مختلف در معيار Customer Fit از مقايسه عددي استفاده خواهيم کرد.

بدين منظور ابتدا معيار Customer Fit را به حالت انتخاب در آوريد و سپس بر روي آيکون مقايسه عددي کليک کنيد.

مطابق جدول زير ارجحيت ها را وارد کنيد.

MAIN ST	THE MALL	[Best Fit]
3	2	SUB CTR
2		THE MALL

به طور مثال گزينه THE MALL ، دو واحد بيشتر از MAIN ST ارجحيت دارد.

دو مقايسه ديگر را نيز انجام دهيد و پس از پايان Record Judgments را کليک کنيد تا تغييرات شما اعمال شود.

براي مقايسه گزينه هاي مختلف در معيار Cost از ورود مستقيم استفاده مي کنيم. بدين منظور از منوي Assessment گزينه Direct را انتخاب کنيد و اعداد مربوط به قيمت را مطابق زير وارد کنيد.

THE MALL، ۱۷

MAIN ST، ۲۲

SUB CTR ،۱۲

تاکنون گزينه هاي مختلف را در نسبت به معيارهاي مختلف مورد مقايسه قرار داده ايم. در ادامه به مقايسه معيارها نسبت به هدف خواهيم پرداخت.

ابتدا هدف را در حالت انتخاب قرار دهيد و سپس آيکون مقايسه کلامي را انتخاب کنيد. مقايسه معيارهاي مختلف را بر اساس جدول زير وارد کنيد.

Visibility “strongly more important than Competition

Visibility “equally as important” as Customer Fit

COST “moderately more important” than Visibility

Competition “equally as important” as Customer Fit

COST “strongly more important than Competition

COST “moderately more important” than Customer Fit

پس از پايان Record Judgments را کليک کنيد.

• مرحله سوم) مشاهد نتايج

بعد از مقايسه زوجي و محاسبه وزن هاي نسبي گزينه ها و معيارها، لازم است تا وزن نهايي هر گزينه محاسبه گردد.

بدين منظور از منوي Synthesis گزينه With Respect to Goal را انتخاب کنيد. در پنجره جديد مي توانيد وزن نهايي هر يک از گزينه ها را مشاهده کنيد.

براي رسم نمودار مي توانيد از منوي Sensitivity-Graphs نمودار مورد نظر خود را انتخاب کنيد.

قدسي پور، حسن (۱۳۸۱) فرآيند تحليل سلسله مراتبي (Analytical Hierarchy process)، انتشارات دانشگاه صنعتي اميرکبير

---