ﺗﻴﻤﺎر: ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ در آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﻴﻤﺎر ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﺜﻼ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﭼﻨﺪ رﻗﻢ ﮔﻨﺪم ﻫﺮ ﻛﺪام از وارﻳﺘﻪﻫﺎی ﮔﻨﺪم ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻳﻚ ﺗﻴﻤﺎراﺳﺖ.
ﻣﺎده آزﻣﺎﻳﺸﻲ: اﻓﺮاد ﻳﺎ اﻋﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺎده آزﻣﺎﻳﺸﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻣﺜﻼ در ﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ارﻗﺎم ﮔﻨﺪم زﻣﻴﻦ ﻣﺰرﻋﻪ، ﻣﺎده آزﻣﺎﻳﺸﻲ اﺳﺖ. ﻣﺎده آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﮕﻦ وﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻮدهوﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮای ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ.

ﻣﺜﺎل: درﻣﻮرد ﻣﺎده آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﺪاﻣﻴﻚ ازﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎی زﻳﺮ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؟
۱) ﻣﺎدهآزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻫﻤﺎن واﺣﺪ آزﻣﺎﻳﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺛﺮات آن ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد.
۲) ﻣﺎدهآزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﮕﻦ وﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻮدهوﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ
۳) ﻗﺴﻤﺘﻲ ازواﺣﺪ آزﻣﺎﻳﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﻜﺮارازﻳﻚ ﺗﻴﻤﺎرﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد.
۴) درﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ارﻗﺎم ﮔﻨﺪم ﻣﺎدهآزﻣﺎﻳﺸﻲ ارﻗﺎم ﮔﻨﺪم اﺳﺖ
ﭘﺎﺳﺦ: ﮔﺰﻳﻨﻪ «۲»
واﺣﺪ آزﻣﺎﻳﺸﻲ: ﻗﺴﻤﺘﻲ ازﻣﺎدهآزﻣﺎﻳﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﻜﺮارازﻳﻚ ﺗﻴﻤﺎرﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد.

ﺗﻜﺮار: در ﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﺮ ﺗﻴﻤﺎر ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﻗﺮارﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻳﻚ ﺗﻜﺮارﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺪون ﺗﻜﺮار ﻳﻚ ﻋﻤﻞ اﻣﻜﺎن ﺗﺎﺋﻴﺪ درﺳﺘﻲ ﻳﻚ ﻋﻤﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد. ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻠﻴﻪ اﺻﻮل ﻃﺮحﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ، ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ. اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮار ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﻗﺖ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻜﺮار ﺧﻄﺎﻫﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮای ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ
داده ﻳﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه: ﺑﻪ اﻋﺪاد و ارﻗﺎﻣﻲ ﻛﻪ از اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﺻﻔﺎت و ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ داده ﻳﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪهﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد.
ﺻﺤﺖ و دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶ: ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﺮآورد ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮای ﻳﻚ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻌﺎدل ﻣﻘﺪار ﺣﻘﻴﻘﻲ آن ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻣﻴﺪ رﻳﺎﺿﻲ ﻣﻘﺪار اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﺷﺪه ﻣﺴﺎوی اﻧﺪازه ﺣﻘﻴﻘﻲ آن ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮآورد ﻧﺎارﻳﺐ اﺳﺖ و ﻳﺎ ارﻳﺒﻲ آن ﺻﻔﺮ اﺳﺖ. دﻗﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﺗﻜﺮار ﺷﻮد. ﻫﺮ وﻗﺖ وارﻳﺎﻧﺲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺮآورد ﺷﺪه ﺑﺮای ﻳﻚ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ دﻗﺖ وﺟﻮد دارد. ﻫﺮ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺎﻳﺪ از دﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای ﺳﻨﺠﻴﺪن دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ ازﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ اﺳﺘﻔﺎدهﻣﻲﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻛﻢﺗﺮ و دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ. ﺑﺮایاﻓﺰاﻳﺶدﻗﺖ درآزﻣﺎﻳﺶﻻزم اﺳﺖ ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮاراﻓﺰاﻳﺶﻳﺎﺑﺪ و ﻃﺮح ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮایآزﻣﺎﻳﺶاﻧﺘﺨﺎبﺷﻮد.
ﻣﺜﺎل: ﺑﺮای اﻓﺰاﻳﺶ دﻗﺖ درﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ در ﻃﺮحﻫﺎی آﻣﺎری ﻛﺪام ﻳﻚ ازﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎی زﻳﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد؟
۱) ﻗﺒﻞ ازﺗﺠﺰﻳﻪ آﻣﺎری ازﻧﺮﻣﺎل ﺑﻮدن دادهﻫﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮد وازﻣﻮاد آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻫﻤﮕﻦ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﺮد.
۲) اﻧﺪازهﮔﻴﺮیﻫﺎی ﺗﻴﻤﺎری ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد واز ﻃﺮﺣﻲ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
۳) ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮارﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻃﺮح اﻓﺰاﻳﺶﻳﺎﺑﺪ.
۴) ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮاراﻓﺰاﻳﺶﻳﺎﺑﺪ و ﻃﺮح ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای آزﻣﺎﻳﺶ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد.
ﭘﺎﺳﺦ: ﮔﺰﻳﻨﻪ «۴»
ﻣﺜﺎل: ﺑﺮای ﺳﻨﺠﻴﺪن دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ از………………. اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﺰان آن ﻛﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪات ………………. و دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶ ………………. اﺳﺖ.
۱) ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ،ﻛﻤﺘﺮ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ۲) ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ،ﺑﻴﺸﺘﺮ،ﻛﻤﺘﺮ
۳) ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ،ﺑﻴﺸﺘﺮ،ﻛﻤﺘﺮ ۴) ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ،ﻛﻤﺘﺮ،ﺑﻴﺸﺘﺮ
ﭘﺎﺳﺦ: ﮔﺰﻳﻨﻪ «۱»
ﻫﺮ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺎﻳﺪ از دﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮای ﺳﻨﺠﻴﺪن دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ از ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻛﻢﺗﺮ و دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ.
ﺧﻄﺎﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ: ﻣﺸﺎﻫﺪات آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ دارای ﺗﻨﻮع وﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ اﻳﻦ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺛﺮ دوﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ. ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﺗﻨﻮع ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺛﺮ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ و ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪهای اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع آنﻫﺎرا اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﻳﺎ ﺧﻄﺎﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ. ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﺧﻄﺎﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:
ـاﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻗﺒﻞ ازاﻋﻤﺎل ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ
ـﻋﺪم ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدن ﺷﺮاﻳﻂآزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮای واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ
ـ ﺧﻄﺎﻫﺎی ﻳﺎدداﺷﺖ ﺑﺮداری وﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداری وﻏﻴﺮه ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﻓﻴﺸﺮ ﺳﻪ اﺻﻞ ﻣﻬﻢ دراﻧﺠﺎم ﻃﺮحﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮارﮔﻴﺮد
ـ اﻧﺘﺴﺎب ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ
ـﻗﺮار دادن ﺗﻜﺮار درآزﻣﺎﻳﺶ
ـﻛﻨﺘﺮل ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ

اﺛﺮات ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﻳﺎ ﺧﻄﺎﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ E ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻳﻦ ﺧﻄﺎﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ وارﻳﺎﻧﺲ آنﻫﺎ ﺑﺎ ۲ e
ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ دارای ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺮﻣﺎل ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ. از ﺑﻴﻦ دو آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺸﺎﺑﻪ، آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﻪ دارای  e2 ﻛﻮﭼﻜﺘﺮی اﺳﺖ دﻗﻴﻖﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت آزﻣﺎﻳﺸﻲ آن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ. ﺑﺮای ﻛﻢ ﻛﺮدن ﺧﻄﺎﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻮاد آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﺎﻫﻤﮕﻦ را ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻳﺎ ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮارآزﻣﺎﻳﺶ رازﻳﺎد ﻛﺮد و ﻳﺎ از ﻃﺮح ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای آزﻣﺎﻳﺶ
اﺳﺘﻔﺎدهﻛﺮد.
ﻣﺜﺎل: ﻛﺪام ﻳﻚ ازﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎی زﻳﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﺧﻄﺎﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ؟
۱) اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻗﺒﻞ ازاﻋﻤﺎل ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ۲)ﻋﺪم ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدن ﺷﺮاﻳﻂآزﻣﺎﻳﺶﺑﺮای واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ
۳) اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد ﺗﻴﻤﺎروﺗﻜﺮار درآزﻣﺎﻳﺶ ۴) ﺧﻄﺎﻫﺎی ﻳﺎدداﺷﺖ ﺑﺮداری وﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداری
ﭘﺎﺳﺦ: ﮔﺰﻳﻨﻪ «۳»
 ﻧﻜﺘﻪ: ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ درﺑﻌﻀﻲ از ﺣﺎﻻت ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻜﺮار ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ. وﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﻠﻮی اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻄﺎرا ﮔﺮﻓﺖ.
ﻣﺜﺎل: ﻛﺪام ﻳﻚ ازﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎی زﻳﺮ درﻣﻮرد ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺻﺎدق ﻧﻴﺴﺖ؟
۱) ﺧﻄﺎﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻮدهوﺑﺎﻳﺪ ازﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
۲) ﺧﻄﺎﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ دارای ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺮﻣﺎل ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ
۳) ازﺑﻴﻦ دوآزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺸﺎﺑﻪ آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﻪ  e2 ﻛﻮﭼﻜﺘﺮی دارد دﻗﻴﻖﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت آزﻣﺎﻳﺸﻲ آن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ
۴) ﺧﻄﺎﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ دارای ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺮﻣﺎل ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﻌﻠﻮم ووارﻳﺎﻧﺲﺻﻔﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ
ﭘﺎﺳﺦ: ﮔﺰﻳﻨﻪ «۴»
ﻣﺜﺎل: ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﻓﻴﺸﺮ ﺳﻪ اﺻﻞ ﻣﻬﻢ ﻛﻪ دراﻧﺠﺎم ﻃﺮحﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮارﮔﻴﺮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از
۱) اﻧﺘﺴﺎب ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ـﻗﺮار دادن ﺗﻜﺮار درآزﻣﺎﻳﺶ ـﻛﻨﺘﺮل ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ
۲) اﻧﺘﺴﺎب ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ـﻗﺮارﻧﺪادن ﺗﻜﺮار درآزﻣﺎﻳﺶ ـﻛﺎﻫﺶﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ
۳) اﻧﺘﺴﺎب ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ـﻗﺮارﻧﺪادن ﺗﻜﺮار درآزﻣﺎﻳﺶ ـﻛﻨﺘﺮل ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ
۴) اﻧﺘﺴﺎب ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ـﻗﺮار دادن ﺗﻜﺮار درآزﻣﺎﻳﺶ ـﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ
ﭘﺎﺳﺦ: ﮔﺰﻳﻨﻪ «۱»
ﻣﺜﺎل: ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎﻛﺪام ﻳﻚ ازﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎی زﻳﺮ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ ﻃﺮح آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟
۱) ﻣﺎدهآزﻣﺎﻳﺸﻲ وﺗﻌﺪاد ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ۲) ﺗﻌﺪاد ﺗﻴﻤﺎروﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮار
۳) ﺻﻔﺎت ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ وﻫﺰﻳﻨﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ۴) ﺻﻔﺎت ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮاروﻫﺰﻳﻨﻪ آزﻣﺎﻳﺶ
ﭘﺎﺳﺦ: ﮔﺰﻳﻨﻪ «۱»
اﺻﻮل ﻛﻠﻲﻛﻪ در ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮد.
۱ـ ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮار: ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮارﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ۸ـ۳ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮاﻛﻪ ﺗﻜﺮارﻛﻤﺘﺮ از ﺳﻪ ازﻟﺤﺎظ آﻣﺎری ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻜﺮارﺑﻴﺶ از ۸ ﻧﻴﺰ ازﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻴﺴﺖ.
در ﻃﺮحﻫﺎی آﻣﺎری ﺷﺎﺧﺺ دﻗﺖ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد. از اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮار زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﻤﺘﺮ و دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد.

ﺷﺎﺧﺺدﻗﺖ

۲ـﺗﺼﺎدﻓﻲﻛﺮدنﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ(Randomization): ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﻳﻦﻋﻤﻞﻏﻴﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲﻣﻮﺟﻮد درواﺣﺪﻫﺎیآزﻣﺎﻳﺸﻲﺑﻴﻦﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد.

۳ـ اﻧﺪازه واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ: ﺑﻪ ﻃﻮرﻛﻠﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ اﻧﺪازهﻛﺮتﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ و ﺗﻌﺪاد آنﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻄﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﻤﺘﺮ و دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ.
۴ـ ﺷﻜﻞ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ: در ﺧﺎکﻫﺎی ﻫﻤﮕﻦ، ﻛﺮتﻫﺎ ﻳﺎ واﺣﺪﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻳﺎ ﻫﺮ ﺷﻜﻞ درﻣﻲآورﻧﺪ وﻟﻲ در ﺧﺎکﻫﺎی ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﺮتﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ زﻳﺮا ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ در آن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻠﻮکﻫﺎ را در ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺷﻴﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻛﺮتﻫﺎرا ﻣﻮازی ﺑﺎآن درﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ.
ﺣﺎﺷﻴﻪ: در اﻃﺮاف واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻓﻀﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از اﺛﺮ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﺮ روی ﻫﻢ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎو ﻳﺎدداﺷﺖﺑﺮداری ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
۵ـ در ﻃﺮحﻫﺎی ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ اﺧﺘﺼﺎص ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﻃﻮرﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دراﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻃﺮحﻫﺎ، ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﻃﺮح ارزش ﻋﻠﻤﻲ ﻧﺪارد.
۶ـ در ﻃﺮحﻫﺎی ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺧﺘﺼﺎصﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﻃﻮرﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮآورد ﺧﻄﺎ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ.
۷ـ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد ﺗﻜﺮار، ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد ﺗﻴﻤﺎر، دﻗﺖ در اﻧﺪازهﮔﻴﺮی و ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدن ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮی، ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدن واﺣﺪﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ دﻗﺖ در ﻃﺮحﻫﺎی ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ.
۸ـ ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺮار درﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﻘﺪاراﺷﺘﺒﺎهآزﻣﺎﻳﺶ ﻳﺎ MSe (ﺟﺬراﺷﺘﺒﺎهآزﻣﺎﻳﺸﻲ، ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ اﺛﺮ دوﺗﻴﻤﺎر s ( )2)، p ﻳﺎ ﺗﻌﺪاد اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ آن S ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد، ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲدار  ﻳﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ آزﻣﺎﻳﺶ وﻣﻘﺪارt ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد.
۹ـ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻧﺪازه ﻃﺮح ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﻣﻴﺰان دﻗﺖ آزﻣﺎﻳﺶ، ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻳﺎ ﻋﺪم ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻣﺎده آزﻣﺎﻳﺸﻲ، ﻓﺮم و اﻧﺪازه ﮔﻴﺎه، ﻧﻮع ﺗﻴﻤﺎر، ﺗﻌﺪاد ﺗﻴﻤﺎر، ﺗﻌﺪاد واﻧﺪازه ﺗﻜﺮار، ﻧﻮع ﻃﺮح، ﻣﻘﺪارﺑﻮدﺟﻪ واﻣﻜﺎﻧﺎت وﻧﻮع ﻣﺎده آزﻣﺎﻳﺸﻲ