آشنایی با مدل‌های علی در تحقیق

این مقاله بسیار ارزشمند و مفید تالیف جناب آقای دکتر باقر ساروخانی از اساتید درس روش تحقیق برای آشنایی با مدلهای علی در تحقیق می باشد که از سایت پرتال جامع علوم انسانی برای کاربران محترم ایران پژوهان به امانت گرفته شده است.  مطالعه و کاربرد آن در تحقیق به کلیه کاربران این وب سایت حتما توصیه می گردد. چکیده این مقاله در ادامه آمده است.

ابزار تحقیق در هر دانشی‘ از جمله دانشهای اجتماعی روبه تکامل دارند؛ دانشمندان در هر گوشه جهان در پی آنند تا پدیده ها را بهتر بشناسند و شناخت آنان با واقعیت نزدیکتر باشد و در تخمین حرکات و دگرگونیهای پدیده های مورد تحقیق توفیق بیشتری یابند. پس‘ برای تحقق این هدف باید با ابزار و شیوه هایی دقیقتر به کار پژوهش پراخت. یکی از مهمترین گرایشهای جدید در این جهت‘ دوری از علیت یک بعدی‘ است که خود به منزله طرد مکاتبی بسیار است‘ از جغرافیاگرایی گرفته تا روانشناسی گرایی. حال که هر پدیده چند یا چندین عامل دارد‘ باید تمامی آنان را بحساب آورد. سهم هر یک را در پیدایی یا تغییر در معلول شناخت و رابطه متقابل آنان را با یکدیگر دید و سنجید؛ این امر مقدمه تحقیقات چند متغیره است که در نهایت لزوم فراهم سازی مدلهای علی را در همه پژوهشهای اجتماعی مطرح می سازد. در این بحث‘ ابتدا سخن از علیت و ویژگیهای آن در پدیده های اجتماعی خواهیم راند و سپس دو نوع از مدلهای علی (سه متغیره) و چهار متغیره را در رابطه یکسویه (ساده) تشریح خواهیم کرد.