آشنايي و آموزش تحليل عاملي تاييدي و اكتشافي

تحلیل عاملی

منبع اصلي: کتاب آموزش کاربردي LISREL نوشته آرش حبیبی

از روش تحليل عاملي يا Factor Analysis جهت پي بردن به متغيرهاي زير بنايي يك پديده يا تلخيص مجموعه اي از داده‌ها استفاده مي‌شود. داده‌هاي اوليه براي تحليل عاملي، ماتريس همبستگي بين متغيرها است. تحليل عاملي، متغيرهاي وابسته از قبل تعيين شده اي ندارد. موارد استفاده تحليل عاملي را به دو دسته كلي مي‌توان تقسيم كرد: مقاصد اكتشافي و مقاصد تاييدي. اگر شما هیچ حدسی از ساختار روابط میان گویه ها نداشته باشید از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده می شود. اما اگر گویه ها را براساس ابعاد شناسائی کرده باشید باید از تحلیل عاملی تائیدی استفاده کنید.

- تحليل عاملي اکتشافي (EFA)
در تحليل اکتشافي يا Exploratory factor analysis پژوهشگر به دنبال بررسي داده‌هاي تجربي به منظور کشف و شناسايي شاخصها و نيز روابط بين آنهاست. در اينجا از پيش مدل معيني وجود ندارد. به بيان ديگر تحليل اکتشافي علاوه بر آنکه ارزش تجسسي يا پيشنهادي دارد مي‌تواند ساختارساز، مدل ساز يا فرضيه ساز باشد. تحليل اکتشافي وقتي به کار مي‌رود که پژوهشگر شواهد کافي قبلي و پيش تجربي براي تشکيل فرضيه درباره تعداد عاملهاي زيربنايي داده‌ها نداشته و به واقع مايل باشد درباره تعيين تعداد يا ماهيت عامل‌هايي که همپراشي بين متغيرها را توجيه مي‌کنند داده‌ها را بکاود. بنابراين تحليل اکتشافي بيشتر به عنوان يک روش تدوين و توليد تئوري و نه يک روش آزمون تئوري در نظر گرفته مي‌شود.

تحليل عاملي تائيدي (CFA)
در تحليل عاملي تاييدي ياConfirmatory factor analysis پژوهشگر به دنبال تهيه مدلي است که فرض مي‌شود داده‌هاي تجربي را بر پايه چند پارامتر نسبتاً اندک، توصيف تبيين يا توجيه مي‌کند. اين مدل مبتني بر اطلاعات پيش تجربي درباره ساختار داده‌ها است که مي‌تواند به شکل يک تئوري يا فرضيه، يک طرح طبقه بندي کننده معين براي گويه‌ها در انطباق با ويژگيهاي عيني شکل و محتوا،شرايط معلوم تجربي و يا دانش حاصل از مطالعات قبلي درباره دادههاي وسيع باشد. روشهاي تاييدي (آزمون فرضيه) تعيين مي‌کنند که داده‌ها با يک ساختار عاملي معين (که در فرضيه آمده) هماهنگ هستند يا نه.

ملاحظات نمونه گیری
بگذارید کمی ذهن شما را به چالش بکشم. تحلیل عاملی اکتشافی به حجم نمونه بیشتری نیاز دارد یا تحلیل عامل تائیدی؟ به طور قطع درست حدس زده اید: تحلیل عامل اکتشافی ولی چرا؟ به اسختار شکل ها دقت کنید. در شکل تحلیل عاملی اکتشافی گویه ها را با اندیس Q نشان داده ام ولی در شکل دوم از دو اندیس Ai و Bi استفاده شده است. ذهن خود را آزاد کنید و اجازه دهید ذهن تکنیک را تحلیل کند نه صرفا مشاهده چند نقطه و خط به شما ذهنیت بخشد. به بحث محاسبه حداقل حجم نمونه برای تحلیل عاملی و مدل معادلات ساختاری رجوع کنید.