ویژگیهای معتبرترین نظام های رتبه بندی دانشگاهی

جعفر مهراد ، درباره رتبه بندی QS و سایر رتبه بندیهای جهانی، گفت: چهار یا پنج سیستم رتبه بندی بین المللی وجود دارد که رویکرد جهانی دارند؛ این سیستم ها عبارتند از Times Higher Education World University Ranking (THE)،  QS “World University Ranking”،  CWTS Leiden Ranking،  Academic Ranking of World Universities (ARWU) و Webometrics Ranking می شوند.

رتبه بندی دانشگاه اندونزی

وی ادامه داد: همچنین، رتبه بندی دیگری وجود دارد که بر اساس پایداری محیطی، دانشگاه ها را رتبه بندی می کند. نام این رتبه بندی UI GreenMetric World University Ranking است که توسط دانشگاه اندونزی طراحی شده است. تایوان و ترکیه نیز نظام های رتبه بندی بین المللی تاسیس کرده اند. از طرف دیگر پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نیز در سطح ملی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور را رتبه بندی می کند و اخیرا با تغییراتی که اتخاذ شده از سال 2014 میلادی دانشگاه های کشورهای اسلامی را رتبه بندی خواهد کرد.

معتبرترین رتبه بندیها

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با اشاره به معتبرترین رتبه بندیها، اظهار داشت: نظام رتبه بندی ARWU معیارها و شاخص های کمی متفاوتی دارد که نسبت به سایر نظام ها تعیین شرایط این شاخص ها مشکلتر است. حتی معیار دیگری در ARWU وجود دارد که با چاپ مقاله در مقالات Science و Nature ارتباط دارد. استادان و پژوهشگران می دانند نشر مقاله در این دو مجله نسبت به سایر مجلات علمی دشوارتر است. اما معیارها و شاخصها در THE و QS قدری معتدل تر است.

مهراد تاکید کرد: هر چند با شاخص اشتهار که 40 درصد امتیازات از 100 امتیاز را در نظام های QS و THE به خود اختصصاص داده چندان موافق نیستم آن هم به این دلیل که این معیار، معیاری است کیفی و اشتهار و معروفیت از فردی به فرد دیگر و نیز از کشوری به کشور دیگر  کاملا فرق می کند. در عین حال این دو نظام بین المللی معیارهای قابل توجهی دارند که با پژوهش، چاپ مقالات، استنادات و به ویژه با درآمدهای حاصل از انجام تحقیقات صنعتی سر و کار دارد.

نامناسب بودن توجه زیاد به رتبه های Webometrics

سرپرست ISC، ادامه داد: به اعتقاد من توجه زیاد به رتبه های Webometrics چندان مطلوب نیست. همه می دانیم وب سنجی با ارزیابی صفحات وب دانشگاه ها سر و کار دارد و نه با عملکرد دانشگاهها. از این رو گرچه Webometrics جزء نظام های رتبه بندی قلمداد شده است اما این رتبه بندی از نظر اهمیت و ارزش، اعتبار سایر نظام های بین المللی را ندارد. با نظام رتبه بندی لایدن نیز موافقم. موارد متفاوت از شاخص های نظام هایی است که در بالا بدان اشاره کردم. در اینجا رتبه بندی مورد استقبال دانشگاه های کشورهای مختلف قرار گرفته است. یکی از شاخص های مهم در رتبه بندی لایدن همکاریهای بین المللی است.

مهراد درباره اهمیت این شاخص، گفت: اهميت اين شاخص در اين واقعيت نهفته است که علم مرز جغرافيایی ندارد و همکاری های علمی فارغ از مرزهای جغرافیایی سیاسی نشان دهنده تعاملات و ارتباطات علمی بین دانشمندان و پژوهشگران است. رسیدن به این مرحله یعنی حضور در عرصه های دانش و جبهه های تحقیق.

نطام رتبه بندی ISC

وی درباره نظام رتبه بندی ISC، گفت: به طوری که اشاره کردم ISC  نظام رتبه بندی کشورهای اسلامی است اما در ابتدا به خاطر کسب تجربه، رتبه بندی دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور را آغاز کرد اما رتبه بندی جهان اسلام از سال 2014 آغاز خواهد شد. در ISC نیز توجه به شاخص های پژوهش در باب تولید علم، استنادها، نرخ رشد کارایی و نرخ رشد کیفیت حائز اهمیت است. در ISC به برندگان جوایز، بکارگیری استادان خارجی و نیز جذب دانشجویان خارجی توجه خاص شده است.

مهراد خاطرنشان کرد: همچنین شاخص تاثیرات اجتماعی و اقتصادی دانشگاه ها نیز مولفه ای است که در ISC عملکرد دانشگاه ها را از این منظر اندازه گیری می کند. رتبه بندی های QS و THE معیارها و شاخص های کلی تری دارند و در مقام سنجش، تعداد دانشجویان، تنوع هیئت علمی و دانشجویان را اندازه گیری می کند، اما با توجه به اطلاعاتی که به صورت رای گیری از اعضای هیئت علمی و سایر پژوهشگران در سرتاسر جهان دریافت می کند این نظام به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و از این نظر دانش و اطلاعات اشخاصی را مورد استفاده قرار می دهد که درباره دانشگاه ها اظهار نظر می کنند.

نظام رتبه بندی لایدن

این مقام مسئول درباره نظام رتبه بندی لایدن، گفت: نظام رتبه بندی لایدن بر روی تولیدات علمی و تاثیر انتشارات علمی از 500 کشور دنیا کار رتبه بندی را انجام می دهد. نظام رتبه بندی Webometrics بر اساس تعداد پیوندهای سایر موسسات و ارگان هایی که در وب سایت دانشگاه ها موجود هستند کار رتبه بندی را انجام می دهد. تنوع دیدگاه و استفاده معیارها و شاخص های متفاوت می تواند کمک کند تا انواع روش های رتبه بندی از نظر توسعه و پیشرفت مدنظر دانشگاه های مختلف قرار گیرد.

دانشگاهها چگونه در رتبه بندیها صعود می کنند

مهراد درباره چگونگی صعود دانشگاهها به رتبه های بالا، تاکید کرد: با شناخت روش های نظام های رتبه بندی، دانشگاه های کوچک و بزرگ می توانند فعالیت هایی را تقویت کنند که موجب ارتقاء سطح آنها شود و در نهایت رتبه آنها پیشرفت کند. قدمت یک دانشگاه مسلما مسئله مهمی است چرا که باعث شهرت می شود و پیامد آن افزایش نظرات مثبت را در بر دارد همچنین باعث انتشار تعداد بالای مقالات علمی می شود که در همکاری با آن دانشگاه ها نگاشته می شوند.

فعالیت 16000 دانشگاه در جهان

وی با یادآوری این موضوع که تقریبا تعداد 16000 دانشگاه در جهان وجود دارد، اضافه کرد: اکثر رتبه بندی ها تقریبا 400 تا 500 رتبه برتر را نشان می دهند، پس با این حساب دانشگاه های کوچک ولی با عملکرد پژوهشی با کیفیت می توانند به رتبه های بالا صعود کنند، اما گاهی نام بسیاری از آنها در فهرست رتبه بندی ها به چشم نمی خورد. نکته دیگری در اینجا حائز اهمیت است و آن اینکه فلسفه رتبه بندی دانشگاه ها، ایجاد رقابت برای قرار گرفتن در رتبه های بالا است.

به گفته مهراد، دانشگاه و در این مورد دانشگاه های کوچک که ممکن است از توانایی های علمی کمتری برخوردار باشند باید با یک برنامه ریزی سنجیده و استراتژی مشخص راه ترقی را برای آینده قابل پیش بینی طراحی کنند. بدون طرح تفصیلی آموزشی و تحقیقاتی نمی توان رشدی را برای دانشگاه ها متصور بود. با وجود این وقتی به نتایج رتبه بندی های بین المللی و ISC نگاه می کنیم مشاهده می کنیم دانشگاه ها بدون توجه به تفاوت های احتمالی موجود در رتبه بندی های سالیانه شرکت می کنند و دانشگاهی از این نظر دلخور و ناامید نیست. در بعضی موارد، دانشگاه ها جهت شناخت وضعیت خود به داده های خام رتبه بندی احتیاج دارند که در این مورد همکاری های لازم به عمل می آید.

تاثیر رتبه بندی برای انتخاب یک دانشگاه

سرپرست پایگاه استنادی جهان اسلام در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه رتبه یک دانشگاه برای انتخاب جهت تحصیل اهمیت دارد، اظهار داشت: پاسخ به این سوال بستگی به دانشجو دارد. از دید من بهترین راه این است که دانشجویان به دنبال دانشگاهی باشند که شهرت بالایی در رشته ای علمی و جذابیت برنامه های آموزشی و تحقیقاتی دارند. شهرت و رتبه لزوما دو مقوله یکسان نیستند، به خصوص اینکه در سطح برنامه و رشته های دانشگاهی اینگونه است.

وی ادامه داد: رتبه کلی یک دانشگاه نمی تواند به تنهایی جزییات دقیقی از یک دانشگاه را فراهم کند. در حال حاضر، تعدادی از رتبه بندی ها برنامه محور و رشته محور هستند اما ممکن است برای یک دانشجوی کارشناسی نکات دیگری نیز در یک رتبه بندی اهمیت داشته باشد. برای مثال، برای ورود به دانشگاه هایی با رتبه بندی بالا رقابت زیادی وجود دارد و این مسئله باعث می شود که متقاضیان نخبه خواهان پذیرفته شدن در این دانشگاه ها باشند که این یک امتیاز بزرگ است.

مهراد افزود: مطالعات زیادی در زمان های مختلف صورت گرفته که نشان دهنده اهمیت توانایی های فردی و تلاش برای کسب موفقیت بیشتر است که این ممکن است تا حدودی با نام دانشگاه های بزرگ جهان به عنوان یک" برند " در تضاد باشد. برای مثال ممکن است راندمان دانشجویانی که دانش آموخته دانشگاههای نه چندان معتبر هستند، به اندازه میزان موفقیت دانشجویانی که به دنبال دستاوردهای آکادمیک برای ورود به دانشگاه های معتبر هستند، یکسان باشد. صحت این مسئله که مدرک در بعضی امور کارساز است می تواند قابل قبول باشد اما در نهایت این توانایی هر فرد می باشد که ضامن موفقیت او است.

سرپرست ISC درباره خصوصیات دانشگاههایی که دانشجویان در جهان به دنبال آن هستند، گفت: یک دید منطقی برای پشتیبانی از این مدعا وجود دارد و آن هم دانشجویان بین المللی مستعد و والدین این دانشجویان که به ارزش گرایی معتقدند. مولفه های ارزش گذاری شامل فراگیری زبان، دانش و دورنمای شغلی است. برای انتخاب یک دانشگاه خواسته های دانشجو به صورت چشمگیری متفاوت است. اما از طریق آمارهای متفاوت بر این واقف هستیم که اکثر دانشجویان تحت تاثیر دوستان و والدین خود دانشگاه مقصد را انتخاب می کنند، هر چند که فهرست جداول نظام های مختلف رتبه بندی برای دانشجویان برتر در انتخاب دانشگاه های معتبر و تراز اول جهان اثر بسزایی دارد.

منبع: خبرگزاری مهر