چگونه از مشاهده برای گرداوری اطلاعات در تحقیق استفاده کنیم؟

مشاهده يکي از روش‌هاي جمع آوري اطلاعات براي پايان نامه ها و پژوهشهاي علمي است که کمتر به ان پرداخته مي شود. اگر چه در برخي از رشته ها اين روش يکي از مهمترين روش‌ها براي گردآوري اطلاعات است. اين مطلب که در زمينه مشاهده و فنون آن است از وب سايت تخصصي و شخصي دکتر محمئ کمالي با آدرس http://www.mkamali.com به امانت گرفته شده است. مطالعه ان براي کاربران محترم ايران پژوهان مفيد فايده خواهد بود.

 

        از روش هاي جمع آوري اطلاعات است كه در آن رفتار مشخصات موجودات زنده اشيا و پديده ها با استفاده از ويژگي هاي گوناگون آنها ملاحظه و ثبت مي گردد. منظور از مشاهده ثبت دقيق تمام جوانب بروز حادثه ويژه يا رفتار و گفتار فرد يا افراد از راه حواس و يا ساير راه هاي ادراكي ( كمك گرفتن از ابزار خاص ) مي باشد.

    مشاهده منظم در تحقيق ضروري است بنابراين مشاهده بايد:

            به هدف تحقيق مربوط باشد

            برنامه و نحوه عمل آن از قبل مشخص و تنيم شده باشد

            به طور دقيق و منظم ثبت شود

            ميزان اعتبار و صحت انجام آن قابل سنجش و بررسي باشد

        مشاهده به دو صورت مشاركتي و غير مشاركتي انجام مي شود. كه در مشاهده مشاركتي شخص مشاهده كننده در موضوع مشاهده شركت دار دو در همان جلب مشاهده صورت مي گيرد. (مثال) در مشاهده غير مشاركتي مشاهده گر پديده مورد مشاهده را بدون آنكه خود دخالتي در آن داشته باشد ملاحظه مي كند كه اين روش خود به دو صورت انجام مي شود. در روش اول مشاهده گر پديده ها را به صورت آشكار ثبت مي كند ( مثال )و در نوع دوم مشاهده گر به صورت مخفيانه مو راد مورد مشاهده را ملاحظه و به ثبت آن مي پردازد.(مثال)

        مشاهده ممكن است در هنگام تهيه طرح اوليه تحقيق نيز صورت پذيرد كه بدان مشاهده مقدماتي گفته مي شود مشاهده ممكن است منبع اصلي جمع آو ري اطلاعات باشد و گاهي نيز براي تكميل يا اصلاح اطلاعاتي كه از روش هاي ديگر بدست آمده است استفاده شود. مشاهده ممكن است در مورد اشيا صورت بگيرد .(مثال)

        مزايا: امكان بررسي جزئيات موضوع وجود دارد. مي توان صحت اطلاعات جمع آوري شده را با وسائل ديگر آزمايش كرد .براي جمع آوري اطلاعات زمينه اي مناسب است. در زمان كوتاه اطلاعات زيادي بدست مي آيد و اعتبار علمي اطلاعات بالاست.

        معايب: حضور مشاهده گر مي تواند بر روند فعاليت مورد مشاهده تاثير گذار باشد. تمايلات شخصي مشاهده گر و ميزان توانائي او در مشاهده و ثبت دقيق فعاليت مورد مشاهده ممكن است تاثير گذار باشد. عوامل محيطي بر نوع و روش گرد آوري اطلاعات موثر است. استاندارد كردن و طبقه بندي اطلاعات مشكل است ( بويژه در ثبت رفتار انساني ) .مشكلات اخلاقي در مشاهده اعمال شخصي وجود دارد. براي نمونه هاي زياد وقت گير و پر هزينه است.